Als je voor je onderzoek data verzamelt, kom je deze termen waarschijnlijk ergens tegen: populatie en steekproef. Beide zijn belangrijk om helder te hebben en weloverwogen te kiezen. Wat is precies het verschil tussen een populatie en steekproef?
Populatie vs. steekproef
De populatie is de doelgroep waaronder je onderzoek doet en waar je uitspraken over doet voor je onderzoek. Als jij bijvoorbeeld onderzoek doet naar de aanwezigheid van faalangst onder eerstejaarsstudenten in Nederland, dan bestaat de populatie uit alle eerstejaarsstudenten die aan een universiteit of hogeschool in Nederland studeren. Een populatie hoeft overigens niet uit mensen te bestaan. Het kan bijvoorbeeld ook gaan om objecten, organisaties of dieren.
De steekproef is de selecte groep die je kiest binnen de populatie en bij wie je data gaat verzamelen. Het is vaak onmogelijk om elk lid van de populatie mee te nemen in de dataverzameling. Dat zou te veel tijd kosten. Daarom selecteer je een steekproef: een kleine groep mensen uit de populatie bij wie je onderzoek doet. Je kiest in dit geval bijvoorbeeld voor 400 eerstejaarsstudenten van vier opleidingen aan de Universiteit van Amsterdam en de Universiteit Utrecht. Op basis van de steekproef doe je uitspraken over de populatie.
Voorbeelden populatie vs. steekproef
De onderstaande voorbeelden laten het verschil tussen een populatie en steekproef goed zien.
Populatie: alle Nederlandse 65+’ers
Steekproef: 500 65+’ers die lid zijn van Plus Magazine
Populatie: alle freelance tekstschrijvers in Nederland
Steekproef: 50 freelance tekstschrijvers die lid zijn van de branchevereniging
Populatie: alle inwoners van Drachten
Steekproef: 100 inwoners van Drachten die je op 1 juni 2023 hebt ondervraagd in het winkelcentrum
Populatie: scripties geschreven door bachelorstudenten Psychologie die aan de UvA studeren
Steekproef: 100 scripties die het afgelopen jaar door bachelorstudenten Psychologie aan de UvA zijn geschreven
Waarom gebruik je een steekproef?
Vaak is het niet mogelijk om elk lid van de populatie te ondervragen om een antwoord op je onderzoeksvraag te krijgen. Het wordt bijvoorbeeld lastig om elke Nederlandse freelance tekstschrijver te spreken of om 300 scripties door te nemen. Alleen bij kleine populaties tot wie je ook nog eens makkelijk toegang hebt (zoals 10 medewerkers van het bedrijf waar je stage loopt) is het mogelijk om onder de hele populatie onderzoek te doen. Meestal kies je ervoor om een steekproef te trekken.
Met een steekproef maak je het haalbaar om data te verzamelen over de populatie zonder dat je iedereen hoeft te interviewen, enquêteren of observeren. Dit maakt je onderzoek minder tijdrovend en minder kostbaar. Je kunt dan een steekproef gebruiken om toch uitspraken te doen over de populatie. Dat maakt bovendien de data-analyse eenvoudiger. De hoeveelheid data is overzichtelijker om te analyseren.
Hoe bepaal je of een steekproef representatief is voor de hele populatie?
Nu is het wel belangrijk dat je steekproef een goed beeld geeft van de populatie. Als je drie psychologiestudenten ondervraagt, is dat niet voldoende om uitspraken te kunnen doen over 3000 psychologiestudenten in Nederland. Je steekproef is daarvoor te klein.
Het volgende is belangrijk om te zorgen voor een steekproef die representatief is:
-
Trek bij voorkeur een aselecte steekproef. Daarmee verklein je het risico op ‘sampling bias’ (dus dat je resultaten worden beïnvloed door de manier waarop je de steekproef hebt getrokken). Dit houdt bijvoorbeeld in dat je niet alleen psychologiestudenten aan de UvA ondervraagt, maar ook studenten van een universiteit in een ander deel van Nederland.
-
Zorg voor een steekproef die groot genoeg is. Hoe meer data je verzamelt, hoe beter je uitspraken kunt doen over de hele populatie. Je kunt met het betrouwbaarheidsniveau bepalen hoe groot jouw steekproef moet zijn om betrouwbare uitspraken te kunnen doen over de populatie.
-
Gebruik statistische analyses om te berekenen of je op basis van jouw resultaten onder de doelgroep uitspraken kunt doen over de hele populatie. Raadpleeg je scriptiebegeleider of een statistiekhandboek voor de exacte statistische analyses die je hier het beste voor kunt gebruiken.
Hoe representatief je steekproef is, is bepalend voor de validiteit van je onderzoeksresultaten. Validiteit gaat over de mate waarin je resultaten te generaliseren zijn naar de hele populatie.
Lees meer over steekproeven
Bij het trekken van een steekproef heb je veel om rekening mee te houden. Op onze site zetten wij de belangrijkste uitleg en aandachtspunten op een rij. Lees bijvoorbeeld ook onze artikelen over deze onderwerpen:
- aselecte vs. selecte steekproef;
- systematische steekproef;
- gestratificeerde steekproef;
- geclusterde steekproef;
- getrapte steekproef.