Welke soorten betrouwbaarheid zijn er?

Voor elk onderzoek zijn betrouwbaarheid en validiteit essentieel. Betrouwbaarheid gaat over de herhaalbaarheid van je onderzoek. Zou iemand die het onderzoek herhaalt dezelfde resultaten krijgen? Er zijn verschillende soorten betrouwbaarheid waarmee je rekening moet houden. We leggen de belangrijkste soorten aan je uit.

Betrouwbaarheid is de mate waarin je bij een herhaling van het onderzoek dezelfde resultaten zou krijgen. Meet je consistent en is je meting foutloos gebeurd? Voeren bijvoorbeeld meerdere onderzoekers het onderzoek op dezelfde manier uit of zijn daar verschillen in? Dat alles is bepalend voor de betrouwbaarheid van je onderzoek.

Daarnaast bestaat er validiteit. Dat gaat over de mate waarin je meet wat je wilt meten. Gebruik je bijvoorbeeld een passend meetinstrument om een bepaalde variabele te meten of meet je met jouw instrument eigenlijk iets anders?

Voor elk van de soorten betrouwbaarheid is het vooral belangrijk dat je het onderzoek op een consistente manier uitvoert. Stel: jij neemt interviews af voor je onderzoek. Dan is het van belang dat je een vaste set vragen stelt, dat je iedereen in een soortgelijke ruimte interviewt en dat de vragen goed te begrijpen zijn (zodat de geïnterviewde niet zomaar wat zegt).

Let voor een betrouwbaar onderzoek bijvoorbeeld op het volgende:

• Werk zorgvuldig om willekeurige fouten te voorkomen. Zorg er bijvoorbeeld voor dat je interviewvragen goed te interpreteren zijn, dat verschillende onderzoekers op dezelfde manier werken en dat de opdrachten voor de proefpersonen helder zijn.
• Verwerk de gegevens zorgvuldig, zodat er niet een foutje in de dataset glipt.
• Stel een representatieve steekproef samen die groot genoeg is om conclusies te trekken.
• Maak duidelijke instructies voor de onderzoekers (als je met meerdere onderzoekers werkt), zodat zij het onderzoek op dezelfde manier uitvoeren.
• Beschrijf in het methodehoofdstuk hoe je het onderzoek hebt uitgevoerd. Wees daarbij zo concreet mogelijk. Ook dat is belangrijk voor de herhaalbaarheid van je onderzoek.
• Bewaar het onderzoeksmateriaal (zoals transcripten van interviews of de ingevulde enquêtes) voor het geval iemand daarnaar vraagt. Een nog betere optie is om dit soort informatie in de bijlagen van je scriptie te zetten.

Andere dingen die je kunt doen om je onderzoek herhaalbaar te maken, zijn een test-hertest of een replicatie van het onderzoek.

Test-hertest voor betrouwbaarheid

De strategie test-hertest is een goede manier om betrouwbaarheid te waarborgen. Het houdt in dat je dezelfde meting twee of meer keer doet en dan nagaat in hoeverre de metingen gelijke resultaten opleveren. Zo kun je testen in hoeverre de metingen consistent zijn als je meerdere metingen na elkaar doet.

Replicatie van het onderzoek

Daarnaast is het een (wel wat tijdrovende) optie om het hele onderzoek te herhalen. Kom je op min of meer dezelfde resultaten uit als je alle metingen opnieuw doet? Uiteraard is dit het meest extreme scenario, omdat er veel tijd in gaat zitten om het onderzoek opnieuw te doen. Meestal is een test-hertest voor betrouwbaarheid voldoende.

Er bestaan meerdere soorten betrouwbaarheid. Je zult niet altijd met elk van deze soorten te maken krijgen, maar het is wel goed om te weten wat die soorten betrouwbaarheid inhouden. Hieronder lees je er meer over.

Interne betrouwbaarheid

Dit wordt ook wel interne consistentie genoemd. Het gaat over de mate waarin delen van een meetinstrument (zoals de gestelde vragen) gelijk zijn. Ook gaat het erom dat de verschillende onderdelen van een instrument met elkaar samenhangen. Meten de vragen die je stelt bijvoorbeeld allemaal hetzelfde?

Interbeoordelaarsbetrouwbaarheid

Bij deze soort betrouwbaarheid gaat het erom dat meerdere onderzoekers of beoordelaars op dezelfde manier meten en daardoor tot dezelfde uitkomsten komen. Stel: jij laat meerdere onderzoekers interviews afnemen. Dan is het belangrijk dat zij dat op dezelfde manier doen en de vragen op dezelfde manier stellen.

Een protocol opstellen voor het onderzoek en heldere aanwijzingen geven, is dé manier om de interbeoordelaarsbetrouwbaarheid te verhogen.

Intrabeoordelaarsbetrouwbaarheid 

Daarnaast bestaat er intrabeoordelaarsbetrouwbaarheid. Dit betekent dat verschillende metingen door één en dezelfde onderzoeker dezelfde meetresultaten opleveren. Het gaat er dan bijvoorbeeld om dat jij 15 mensen op dezelfde manier interviewt en niet elk interview op een andere plek laat plaatsvinden of steeds verschillende vragen stelt.

Paralleltestbetrouwbaarheid

Dit houdt in dat je meet met meerdere vergelijkbare versies van een instrument. Je bepaalt de betrouwbaarheid door na te gaan in hoeverre de uitkomsten van de versies van het instrument overeenkomen.

Test-hertest voor betrouwbaarheid

Dit betekent dat je bij een herhaling van de meetmethode tot (min of meer) dezelfde resultaten komt. Je kunt hiermee bijvoorbeeld kijken naar interbeoordelaarsbetrouwbaarheid. Zijn de resultaten gelijk als je twee onderzoekers het onderzoek laten uitvoeren?

Wijd in het methodehoofdstuk altijd een paragraaf aan de verschillende soorten betrouwbaarheid en validiteit die voor jouw onderzoek van belang zijn. Hier leg uit welke stappen je hebt gezet om de betrouwbaarheid en validiteit te verhogen.

Daarnaast beschrijf je in het discussiehoofdstuk in je scriptie mogelijke beperkingen van je onderzoek. Dit zijn punten die de betrouwbaarheid en validiteit kunnen hebben verlaagd, zoals het feit dat je de interviews op verschillende plekken hebt afgenomen. Ook kun je hier suggesties voor vervolgonderzoek aandragen. Daarmee kunnen andere onderzoekers in het vervolg die beperkingen voorkomen.

Overigens kun je de betrouwbaarheid bij kwantitatief onderzoek ook aantonen met diverse statistische toetsen. Het bekendste voorbeeld is de Cronbach’s alpha. Daarnaast kun je de Cohen’s kappa gebruiken.

Nu weet je wat betrouwbaarheid is en welke soorten betrouwbaarheid er bestaan. Op onze site delen we nog veel meer uitleg over betrouwbaarheid en validiteit en belangrijke zaken om daarbij op te letten.

Lees bijvoorbeeld ook onze artikelen over deze onderwerpen:

• soorten validiteit
• validiteit literatuuronderzoek
• validiteit en betrouwbaarheid interviews
• validiteit en betrouwbaarheid enquêtes
• reproduceerbaarheid en repliceerbaarheid

Bekijk ook onze uitleg over de onderzoeksmethode en onderzoeksopzet. Die helpt je om de juiste keuzes te maken voor de insteek van jouw onderzoek.